Czym jest tyłozgryz i jak go leczyć?

Wyraźne cofnięcie dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego, przy jednoczesnym braku styku zębów przednich to najczęściej występująca wada zgryzu, która w skrajnych przypadkach może powodować nieestetyczną deformację twarzy. Tyłozgryz może być także przyczyną wad wymowy i kłopotów z gryzieniem. W łagodniejszej formie objawia się krzywymi zębami, nieprawidłowym ułożeniem ust, opadaniem ich kącików czy innymi zaburzeniami rysów twarzy.

Przyczyny tyłozgryzu

Wada zwykle diagnozowana jest w wieku dziecięcym, przy okazji rutynowej wizyty u ortodonty. Za główne przyczyny nieprawidłowego ułożenia dolnego łuku zębowego uznaje się przedwczesną utratę dolnych zębów mlecznych, przede wszystkim siekaczy, zbyt długie ssanie smoczka, oddychanie przez usta, poziomą pozycję niemowlęcia podczas karmienia, a także niewystarczającą podaż witaminy D, zwłaszcza w okresie wzrostu kości i zębów czy tzw. lordozę szyjną. Tyłozgryz może być również dziedziczony. Jeśli jedno lub oboje rodziców miało lub ma tego typu wadę, istnieje duże prawdopodobieństwo, że również dziecko będzie zmagało się z taką dysfunkcją. Wówczas na wczesnym etapie życia dziecka warto zdecydować się na konsultację ortodontyczną. Doświadczony stomatolog z łatwością dostrzeże ewentualnie nieprawidłowości i zasugeruje wdrożenie działań, które pomogą zniwelować występującą wadę zgryzu. Do powstania tyłozgryzu może przyczynić się także niewłaściwie leczenie stomatologiczne w dzieciństwie, w tym przede wszystkim nieprawidłowe ekstrakcje zębów.

Typy tyłozgryzu

Istnieją trzy główne rodzaje tej najczęściej występujące wady zgryz. Są to tyłozgryz całkowity, częściowy i rzekomy.

• Tyłozgryz całkowity - wada polegająca na wyraźnym cofnięciu się całego dolnego łuku zębowego względem górnego. Zwykle towarzyszy jej znaczące wychylenie górnych siekaczy, co tworzy dużą, pustą przestrzeń poziomą. Występowanie wady najczęściej przyczynia się do powstawania zauważalnych deformacji w kształcie ust i rysów twarzy. Z czasem może dochodzić do wywijania się dolnej wargi, a gdy zęby są mocno pochylone, do jej wyraźnego cofnięcia. Przejawem tego typu wady może być również uwydatnienie bruzdy wargowo-bródkowej.
• Tyłozgryz częściowy - to wada polegająca na cofnięciu lub przechylaniu dolnych siekaczy oraz nieprawidłowym ukształtowaniu się zębodołowej części żuchwy, przez co odległość pomiędzy zębami przednimi a trzonowymi ulega wyraźnemu skróceniu. W rysach twarzy wada zwykle objawia się nieprawidłowym ułożeniem dolnej wargi, jej cofnięciem lub wywinięciem. Podobnie jak przy tyłozgryzie całkowitym dochodzi do uwydatnienia bruzdy wargowo-bródkowej.
• Tyłozgryz rzekomy - przyczyną wady jest nieprawidłowy rozrost przedniego fragmentu kości szczęki w stosunku do pozostałych kości mózgoczaszki. W rysach twarzy objawia się wyraźnym wysunięciem przedniej wargi.

Specyficznymi odmianami wad określanych jako tyłozgryz jest również tzw. tyłożuchwie, które występuje w dwóch wariantach – czynnościowym (cofnięcie żuchwy bez zmian w jej budowie) i morfologicznym (cofnięcie żuchwy z powodu zahamowania wzrostu jej przedniej części).

Leczenie tyłozgryzu

Sposób leczenia zależy od rodzaju wady oraz momentu jej wychwycenia. Im wcześniej tego typu wada zostanie zdiagnozowana, tym jej leczenie jest łatwiejsze. W przypadku małych dzieci, przy wadach czynnościowych, które nie wynikają z anatomicznych nieprawidłowości w budowie żuchwy lub szczęki, wadę zgryzu można spróbować skorygować, stosując proste ćwiczenia. Ich skuteczność zależy od systematyczności i oczywiście od stopnia deformacji. Przy większych wadach zgryzu, zwłaszcza tych o podłożu morfologicznym, wdraża się specjalistyczne leczenie ortodontyczne. Jego najczęściej stosowaną formą są różnego rodzaju aparaty czynnościowe i wyciągi, a w późniejszym wieku stałe aparaty ortodontyczne. Poważne wady zgryzu wynikające z nieprawidłowego rozwoju kości szczęki lub żuchwy mogą wymagać leczenia chirurgicznego. Niekiedy korzysta się również z metod maskowania wady. Kamuflaż ortodontyczny polega na usunięciu części zębów – górnych i dolnych zębów przedtrzonowych, co pozwala wyrównać łuki zębowe i zmniejszyć dystans pomiędzy siekaczami, tym samym maskując wadę.

Zamiast leczenia ortodontycznego, które jest procesem czasochłonnym, a niekiedy również bolesnym, lepiej wdrażać działania profilaktyczne i minimalizować ryzyko powstania wad zgryzu, takich jak tyłozgryz. Prócz dbałości o pielęgnację dziecka w wieku niemowlęcym, możliwie szybko należy również nauczyć je samodzielnego szczotkowania zębów. Dbałość o zęby to mniejsze ryzyko próchnicy i tym samym brak konieczności przedwczesnego usuwania zębów mlecznych. Gdy zęby mleczne wypadną zbyt szybko, może dojść do przesunięcia się zębów stały i spotęgowania wady zgryzu.

Blisko dwie z trzech osób z wadą zgryzu cierpi właśnie na tyłozgryz. To najczęściej występująca wada, której przyczyną są zaburzenia czynnościowe, rzadziej morfologiczne. Dzięki zaawansowaniu współczesnej ortodoncji leczenie tego typu wad jest jak najbardziej możliwe i można korzystać z niego nie tylko w wieku dziecięcym, ale także wtedy, gdy jesteśmy już dorośli. By ograniczyć ryzyko wystąpienia tego typu wady, należy pamiętać o profilaktyce i dbać o zęby dziecka od jego najmłodszych lat.